วิธีแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ
นำเสนอโดย พระมหาบุญโฮม ปริปุณฺณสีโล (ไชยฤทธิ์) วัดท่าไทร ต.ท่าทองใหม่ อ.กาญจนดิษฐ์ จ.สุราษฎร์ธานี ๘๔๒๙๐
****************************************************************************************

               ตำแหน่งเจ้าคณะในส่วนภูมิภาค ๔ ตำแหน่ง คือ เจ้าคณะภาค เจ้าคณะจังหวัด เจ้าคณะอำเภอ และเจ้าคณะตำบล เป็นตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์ในเขตปกครองชั้นนั้น ๆ เขตปกครองคณะสงฆ์ทุกชั้นทุกเขต ต้องมีเจ้าคณะเป็นผู้ปกครอง กล่าวคือ เป็นผู้บังคับบัญชารับผิดชอบ ในฐานะเป็นเจ้าพนักงานฝ่ายปกครองตามความในประมวลกฎหมายอาญา ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์มาตรา ๔๕ และจะต้องมีอยู่โดยตลอด จะว่างเว้นจากผู้ปกครองมิได้ เพราะจะทำให้สายการบังคับบัญชางานคณะสงฆ์ขาดช่วง ทั้งจะทำให้เขตปกครองนั้นขาดเจ้าพนักงานฝ่ายปกครอง

              เพราะฉะนั้น เมื่อเจ้าคณะว่างลงด้วยเหตุใด ๆ ก็ตาม ต้องแต่งตั้งรูปอื่นแทน ถ้าจะแต่งตั้งทันทีมิได้ หรือเจ้าคณะมีอยู่แต่ไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ด้วยเหตุ
ใด ๆ ก็ตาม ต้องแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ จะว่างเว้นไม่มีทั้งเจ้าคณะทั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะมิได้ เพื่อให้เกิดประโยชน์แก่การศึกษา ขอชี้แนะเกี่ยวกับการแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ โดยแยกแนวศึกษาเป็น ๖ ประเด็น คือ กรณีที่ต้องแต่งตั้ง ผู้มีอำนาจแต่งตั้ง เงื่อนไขการแต่งตั้ง เงื่อนไขพิเศษ อำนาจหน้าที่ และวิธีการแต่งตั้ง พึงทราบรายละเอียดดังนี้

๑. กรณีที่ต้องแต่งตั้ง
              ๑.๑ กรณีที่ไม่มีเจ้าคณะ
                        (๑) เจ้าคณะรูปเดิมพ้นจากตำแหน่ง
                        (๒) เขตปกครองที่กำหนดใหม่
              ๑.๒ ในกรณีที่เจ้าคณะไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้
                        (๑) เพราะถูกสั่งพักมาจากหน้าที่
                        (๒) เพราะเหตุอื่น
๒. ผู้มีอำนาจแต่งตั้ง  ผู้บังคับบัญชาใกล้ชิดเป็นผู้แต่งตั้ง เช่น เจ้าคณะอำเภอเป็นผู้แต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะตำบล
๓. เงื่อนไขการแต่งตั้ง
              ๓.๑ เป็นรองเจ้าคณะในชั้นนั้น ๆ (เว้นแต่ไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้)
              ๓.๒ พระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งซึ่งผู้แต่งตั้งเห็นสมควร เฉพาะกรณีที่ไม่มีรองเจ้าคณะ หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้
๔. เงื่อนไขพิเศษ
              ๔.๑ ในกรณีที่ไม่มีเจ้าคณะ ต้องดำเนินการเพื่อให้มีการแต่งตั้งเจ้าคณะภายในกำหนด ๑ ปี
              ๔.๒ เจ้าคณะผู้มีอำนาจแต่งตั้ง จะแต่งตั้งตนเองเป็นผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ หรือผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาสมิได้ เพราะขัดต่อเจตนารมณ์ของมหาเถรสมาคม
๕. อำนาจหน้าที่ มีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับอำนาจหน้าที่เจ้าคณะทุกประการ เว้นแต่สิทธิประโยชน์และการแต่งตั้งเลขานุการเจ้าคณะ
๖. วิธีการแต่งตั้ง ในเมื่อมีเหตุที่จะต้องแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ ให้เจ้าคณะผู้บังคับบัญชาใกล้ชิด ดำเนินการแต่งตั้ง โดยต้องแต่งตั้งรองเจ้าคณะชั้นนั้น ๆ เมื่อมีรองเจ้าคณะอยู่ อย่าแต่งตั้งพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งซึ่งมิได้เป็นรองเจ้าคณะ เว้นแต่ถึงรองเจ้าคณะมีอยู่แต่ยินยอมรับว่าตนไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ หรือรองเจ้าคณะที่มีอยู่ไม่อาจปฏิบัติหน้าที่โดยชัดแจ้ง ในกรณีเช่นนี้ ผู้แต่งตั้งควรบันทึกรายละเอียดเก็บรวมไว้ในเรื่องแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะเป็นหลักฐานด้วย ในกรณีที่รองเจ้าคณะมีหลายรูป ผู้แต่งตั้งต้องพิจารณาความเหมาะสม และต้องแต่งตั้งด้วยคำสั่งโดยอาศัยอำนาจบทบัญญัติที่ให้อำนาจไว้อย่างชัดเจน อย่าแต่งตั้งด้วยวาจา เมื่อได้แต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะแล้ว ต้องรายงานให้ผู้บังคับบัญชาเหนือตนรับทราบและแจ้งผู้ใต้บังคับบัญชาของเจ้าคณะชั้นนั้น ๆ ทราบด้วย และในกรณีที่ไม่มีเจ้าคณะ ต้องสั่งให้มีการมอบงานในหน้าที่เจ้าคณะชั้นนั้น ๆ แก่ผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ จักเรียนถวายเฉพาะการแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะตำบลพอเป็นตัวอย่างดังนี้

เอกสารเพิ่มเติมที่ควรดู
              ตัวอย่างหนังสือเกี่ยวกับการแต่งตั้งผู้รักษาการแทนเจ้าคณะ