ระเบียบปฏิบัติศาสนพิธีการทำบุญ
บทนมัสการ
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาค พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์นั้น ฯ

---------------

    บทนมัสการนี้ ประกอบด้วยบทที่เป็นคำบาลี ๕ บท มี นโม เป็นต้น นับเรียงพยางค์ได้ ๑๘ พยางค์
บท ๓ บท คือ ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ประกาศพระคุณของพระพุทธเจ้า ๓ ประการ คือ พระกรุณาคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระปัญญาคุณ ตามลำดับ
       


ผู้ตั้งบทนมัสการ
  นโม สาตาคิรายักษ์ เป็นผู้ตั้ง
  ตสฺส อสุรินทราหู เป็นผู้ตั้ง
  ภควโต ท้าวจาตุมหาราช เป็นผู้ตั้ง
  อรหโต ท้าวสักกะ เป็นผู้ตั้ง
  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ท้าวมหาพรหม เป็นผู้ตั้ง

 

คาถาระบุผู้ตั้งนโม

 

นโม สาตาคิรายกฺโข
ภควโต จาตุมหาราชา
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส มหาพฺรหฺมา

ตสฺส จ อสุรินฺทโก
สกฺโก อรหโต ตถา
ปญฺจ เทวา มสฺสเร ฯ

ประโยชน์ของการตั้งบทนมัสการ ๔ ประการ
  ๑.เพื่อดำเนินตามร่องรอยของอารยชน
๒.เพื่อขออานุภาพพระคุณคุ้มครอง
๓.เพื่อชำระจิตให้บริสุทธิ์
๔.เพื่อทำชีวิตให้มีสาระ

ระเบียบในการตั้งบทนมัสการ
การเปล่งวาจาว่าบทนมัสการ ต้องว่า ๓ จบเสมอ มีเหตุผลดังนี้
  จบที่ ๑ เพื่อนมัสการพระวิริยาธิกพุทธเจ้า ระยะกาลบำเพ็ญพระบารมี ๑๖ อสงไขย ๑ แสนกัป
จบที่ ๒ เพื่อนมัสการพระสัทธาธิกพุทธเจ้า ระยะกาลบำเพ็ญพระบารมี ๘ อสงไขย ๑ แสนกัป
จบที่ ๓ เพื่อนมัสการพระปัญญาธิกพุทธเจ้า ระยะกาลบำเพ็ญพระบารมี ๔ อสงไขย ๑ แสนกัป
อีกมติหนึ่งให้เหตุผลว่า.-
  จบที่ ๑ เป็นบริกรรม
จบที่ ๒ เป็นอุปจาร
จบที่ ๓ เป็นอัปปนา

วิธีตั้งบทนมัสการ มี ๔ แบบ คือ

  ๑.นโม ชั้นเดียว ขึ้น นโม แล้วรับ ตสฺส ฯเปฯ หยุดตามสังโยค ใช้เป็นบทนมัสการในการสวดมาติกาบังสุกุล
๒.นโม ๓ ชั้น เป็นบทนมัสการ ใช้ในการให้ศีล ว่าทีละบท ๆ
๓.นโม ๕ ชั้น เป็นบทนมัสการใช้ในการแสดงพระธรรมเทศนา และใช้ในการสวดกรรมวาจา
๔.นโม ๙ ชั้น เป็นบทนมัสการ ใช้ในการเจริญพระพุทธมนต์ ที่ใช้ทำนองสังโยค
นโม ชั้นเดียว นโม-ตสฺ// ส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺ// ธสฺ// ส นโม
  ตสฺ// ส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺ// ธสฺ// ส นโม
ตสฺ// ส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺ// ธสฺ// ส ฯ
นโม ๓ ชั้น นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส//
  นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส//
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส// ฯ
นโม ๕ ชั้น นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส นโม ตสฺส//
  ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส//
นโม ตสฺส ภควโต//
อรหโต สมฺมา//
สมฺพุทฺธสฺส// ฯ
นโม ๙ ชั้น (ขึ้น) นโม ตสฺส ภควโต//
  (รับ) อรหโต/
สมฺมา/
สมฺพุทฺ// ธสฺ// ส นโม ตสฺ// ส ภควโต/
อรหโต/
สมฺมา/
สมฺพุทฺ// ธสฺ// ส นโม ตสฺ// ส ภควโต/
อรหโต/
สมฺมา/
สมฺพุทฺ// ธสฺ// ส// ฯ
ระเบียบปฏิบัติศาสนพิธีการทำบุญ
 
การจัดสถานที่งานพิธีทำบุญ
  การจัดสถานที่งานพิธีทำบุญในทางพระพุทธศาสนาทุกอย่าง ทั้งงานมงคล และงานอวมงคลนั้น เบื้องต้น
เจ้าภาพ หรือ เจ้าของงาน จะต้องคำนึงถึงสถานที่ซึ่งมีบริเวณกว้างขวางเพียงพอ และเหมาะสมจะจัดให้เป็นสถานที่บำเพ็ญ
กุศลทางพระพุทธศาสนา สำหรับจัดเป็นห้องพิธี อันประกอบด้วยสถานที่สำคัญ ๓ ประการ คือ :-
  ๑.สถานที่ตั้งโต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัย
๒.สถานที่จัดเป็นอาสน์สงฆ์ และ
๓.สถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงาน

แผนผังการจัดสถานที่งานพิธีทำบุญ












 

 

อธิบายแผนผังการจัดสถานที่งานพิธีทำบุญ
  ๑.สถานที่ตั้งโต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัย
๒.สถานที่จัดตั้งเป็นอาสน์สงฆ์ สำหรับพระสงฆ์ ๙ รูป
๓.สถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงาน
เลขที่เรียงซ้อนกัน นั้น เลข ๑ คือ ที่ตั้งกระโถน
เลข ๒ คือ ที่ตั้งภาชนะน้ำเย็น
เลข ๓ คือ ที่ตั้งพานหมากพลู-บุหรี่

 

สถานที่ตั้งโต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัย

  -โต๊ะหมู่บูชาพระรัตรตรัยนั้น นิยมจัดตั้งไว้ด้านขวาของอาสน์สงฆ์ ตั้งไว้สูงกว่าอาสน์สงฆ์พอสมควร และนิยมตั้ง
หันหน้าไปทางทิศตะวันออก เพราะเป็นทิศที่พระพุทธเจ้าประทับนั่งตรัสรู้พระอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ สำเร็จเป็น พระพุทธเจ้า ถ้าขัดข้องเพราะสถานที่ไม่อำนวย ก็นิยมตั้งหันหน้าไปทางทิศเหนือ หรือทิศใต้ ทิศใดทิศหนึ่ง แต่ไม่นิยมตั้ง
หันหน้าไปทางทิศตะวันตก เพราะถือกันว่าทิศตะวันตกเป็นทิศอัสดงคตแห่งพระอาทิตย์ เป็นทิศแห่งความเสื่อม ไม่เจริญ
รุ่งเรือง
  -โต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัยนั้น โดยมาก นิยมตั้งไว้บนอาสน์สงฆ์ ทางต้นอาสน์สงฆ์ประกอบด้วยสิ่งสำคัญ ๕
ประการ คือ .-
  ๑.พระพุทธรูป ๑ องค์ (นิยมพระปางมารวิชัย)
๒.กระถางธูป ๑ ลูก พร้อมทั้งธูป ๓ ดอก เป็นอย่างน้อย
๓.เขิงเทียน ๑ คู่ พร้อมทั้งเทียน ๒ เล่ม เป็นอย่างน้อย
๔.แจกัน ๑ คู่ พร้อมทั้งดอกไม้ประดับ และนิยมมีพานดอกไม้ตั้งบูชาด้วย
๕.โต๊ะหมู่ ๑ หมู่
เครื่องสักการะบูชาพระรัตนตรัยนั้น นิยมจัดหาสิ่งของที่ดีที่สุด ประณีตที่สุด เท่าที่จะสามารถหามาจัดได้กล่าวคือ
  ๑. ธูป นิยมใช้ธูปหอมอย่างดี
๒.เทียน นิยมใช้เทียนเล่มใหญ่พอสมควรแก่เชิงเทียน
๓.ดอกไม้ นิยมใช้ดอกไม้ที่เพียบพร้อมด้วยลักษณะ ๓ ประการ คือ มีสีสวย มีกลิ่นหอม และ กำลังสดชื่น

 

สถานที่จัดเป็นอาสน์สงฆ์

  อาสน์สงฆ์ คือ สถานที่สำหรับพระสงฆ์นั่งนั้น นิยมจัดตั้งไว้ทางด้านซ้ายของโต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัย
และนิยมจัดแยกออกเป็นเอกเทศส่วนหนึ่งต่างหากจากที่นั่งของคฤหัสถ์ชายหญิง ประกอบด้วยเครื่องรับรองพระสงฆ์ ดังนี้
  ๑.พรหมเล็ก สำหรับปูเป็นที่นั่งของพระภิกษุสงฆ์แต่ละรูป
๒.กระโถน (ตั้งไว้ด้านในสุด)
๓.ภาชนะน้ำเย็น (ตั้งไว้ถัดออกมา)
๔.พานหมากพลู-บุหรี่ (ตั้งไว้ข้างหน้า)
๕.ภาชนะน้ำร้อน (นิยมนำมาถวาย เมื่อพระสงฆ์มาถึงแล้ว)
เครื่องรับรองพระภิกษุสงฆ์นั้น นิยมจัดตั้งไว้ด้านขวามือของพระภิกษุสงฆ์แต่ละรูป โดยจัดตั้งกระโถนไว้ด้านในสุด จัดตั้ง
ภาชนะน้ำเย็นไว้ถัดออกมา จัดตั้งพานหมากพลู-บุหรี่ ไว้ถัดออกมาข้างนอก ส่วนภาชนะน้ำร้อนนั้น นิยมจัดมาถวายภายหลัง
เมื่อพระภิกษุสงฆ์มานั่งเรียบร้อยแล้ว เพราะถ้านำมาตั้งไว้ก่อน น้ำร้อนจะเย็นเสียก่อน ทำให้เสียรสน้ำชา
  ถ้าสถานที่ห้องประกอบพิธีสงฆ์นั้นคับแคบ หรือสิ่งของเครื่องรับรองมีไม่เพียงพอที่จะจัดถวายให้ได้ครบทั้ง ๙ ที่
สำหรับพระภิกษุสงฆ์ทั้ง ๙ รูป ก็นิยมจัดคเรื่องรับรองเพียง ๕ ที่ ก็เพียงพอ คือ
  ๑.สำหรับพระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์ จัดตั้งไว้ด้านขวามือของท่านหนึ่งที่
๒.จัดตั้งไว้ระหว่างพระภิกษุรูปที่ ๒ กับพระภิกษุรูปที่ ๓ หนึ่งที่
๓.จัดตั้งไว้ระหว่างพระภิกษุรูปที่ ๔ กับพระภิกษุรูปที่ ๕ หนึ่งที่
๔.จัดตั้งไว้ระหว่างพระภิกษุรูปที่ ๖ กับพระภิกษุรูปที่ ๗ หนึ่งที่
๕.จัดตั้งไว้ระหว่างพระภิกษุรูปที่ ๘ กับพระภิกษุรูปที่ ๙ หนึ่งที่

 

สถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงาน

  สถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงาน นั้น นิยมจัดไว้ด้านหน้าของอาสน์สงฆ์ และนิยมจัดแยกออกเป็น
เป็นเอกเทศส่วนหนึ่งต่างหากจากอาสน์สงฆ์ เพื่อป้องกันมิให้พระภิกษุสงฆ์ต้องอาบัติโทษ เพราะนั่งอาสนะเดียวกับสตรีเพศ
  ถ้าสถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงานนั้น ปูลาดเนื่องเป็นอันเดียวกันกับอาสน์สงฆ์ โดยปูเสื่อหรือ
พรมเชื่อมเป็นอันเดียวกัน นิยมปูเสื่อหรือพรมผืนที่เป็นอาสน์สงฆ์ ทับผืนที่เป็นที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงาน โดย
ปูลาดทับกันออกมาตามลำดับ และนิยมจัดปูลาดพรมเล็กสำหรับเป็นอาสนะที่นั่งของพระภิกษุสงฆ์แต่ละรูปเพื่อให้สูงกว่าที่นั่ง
ของคฤหัสถ์อีกด้วย
  สถานที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงานนั้น นิยมกันทั่วไปว่า จะต้องไม่ดีกว่า ไม่ประณีตกว่า และไม่อยู่
ณ ที่สูงกว่าอาสน์สงฆ์ ทั้งนี้เพื่อเป็นการแสดงความเคารพคารวะแก่พระสงฆ์
  การปูลาดอาสน์สงฆ์ และอาสนะที่นั่งสำหรับเจ้าภาพและผู้มาร่วมงานนั้น โดยทั่วไป นิยมจัดแยกออกจากกัน
คนละส่วน เพื่อความสบายใจด้วยกันทุกฝ่าย

การจัดตั้งภาชนะน้ำมนต์
  การจัดตั้งภาชนะน้ำมนต์งานพิธีทำบุญในพระพุทธศาสนานั้น นิยมจัดตั้งภาชนะน้ำมนต์เฉพาะพิธีทำบุญงาน
มงคลทุกชนิด เช่น งานทำบุญมงคลสมรส งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานทำบุญฉลองต่าง ๆ เป็นต้น และนิยมจัดตั้งภาชนะ
น้ำมนต์นี้ไว้ข้างโต๊ะหมู่บูชา ด้านพระเถระประธานสงฆ์นั่ง
  ส่วนพิธีทำบุญงานอวมงคลที่เกี่ยวเนื่องกับศพ เช่น งานทำบุญสัตตมวาร (ทำบุญ ๗ วัน) งานทำบุญ
ปัญญาสมวาร(ทำบุญ ๕๐ วัน) งานทำบุญสตมวาร (ทำบุญ ๑๐๐ วัน) เป็นต้น ไม่นิยมจัดตั้งภาชนะน้ำมนต์ เพราะพิธีทำบุญ
งานศพนั้น เพื่อเป็นการแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อท่านผู้ล่วงลับไปแล้ว เป็นต้น ไม่ใช่จัดทำเพื่อความเป็นศิริมงคลแก ่เจ้าของงาน

ภาชนะน้ำมนต์
  -ภาชนะสำหรับใส่น้ำมนต์นั้น นิยมใช้หม้อน้ำมนต์โดยนเฉพาะ หรือใช้บาตรพระสงฆ์แทนก็ได้ แต่ไม่นิยมใช้
ขันเงินแทน เพราะเป็นวัตถุอนามาสที่พระภิกษุสงฆ์ไม่ควรจับต้อง เพราะเกิดอาบัติโทษแก่พระสงฆ์ผู้จับต้อง
  -น้ำสำหรับทำน้ำมนต์นั้น นิยมใช้น้ำที่ใสสะอาดบริสุทธิ์ ใส่น้ำขนาดเกือบเต็มภาชนะสำหรับทำน้ำมนต์นั้น
และมีวัตถุที่นิยมกันว่าเป็นมงคล ตามความนิยมของท้องถิ่นนั้น ๆ ใส่ในภาชนะน้ำมนต์นั้นด้วย


เทียนสำหรับทำน้ำมนต์

  -เทียนสำหรับทำน้ำมนต์นั้น นิยมใช้เทียนขี้ผึ้งแท้ มีขนาดเล่มใหญ่พอสมควร ขนาดอย่างเล็ก นิยมมีน้ำหนัก
๑ บาทขึ้นไป และนิยมใช้เทียนที่มีไส้ใหญ่ ๆ เพื่อป้องกันมิให้ไฟดับง่าย เมื่อถูกลมพัด

 

การเตรียมตัวไปงานพิธีทำบุญ

  -พระภิกษุสงฆ์ต้องรักษากายบริหารให้เรียบร้อย คือ ต้องโกนหนวดโกนเครา ตัดเล็บมือและเล็บเท้า ถอน
ขนจมูกที่ยาวออกมาข้างนอก และต้องชำระมลทินกายให้สะอาด หมดจด เรียบร้อย เหมาะสมแก่ภาวะที่เป็นพระสมณ
ศากยบุตรพุทธชิโนรส
  -ต้องนุ่งห่มเป็นปริมณฑล และใช้ผ้าสบง ผ้าจีวร ผ้าสังฆาฏิ ทั้ง ๓ ผืน มีสีอย่างเดียวกันในองค์เดียวกัน ผ้าเครื่อง
หุ่งห่มสะอาดหมดจด ไม่ด่าง ไม่ดำ ไม่สกปรก ไม่เหม็นสาบ และไม่หอมกรุ่นด้วยน้ำอบน้ำปรุง เพราะผิดวิสัยของสมณะ

 

การพาดผ้าสังฆาฏิ

  -ขณะเดินทางไปในกิจนิมนต์ต่าง ๆ นิยมพับผ้าสังฆาฏิกึ่งกลางเป็นสองทบ แล้ววางพาดไว้ที่ไหล่ซ้าย
เอาชายผ้าสังฆาฏิไว้ข้างหน้า ประมาณให้ผ้าสังฆาฏิห้อยลงเสมอกันทั้งด้านหน้าและด้านหลัง
  -ขณะเข้าร่วมพิธีต่าง ๆ ถ้าห่มจีวรจีบ คาดประคดอก นิยมพาดผ้าสังฆาฏิให้ชายผ้าสังฆาฏิเท่ากับ ชายจีบ
ของจีวร ทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ถ้าห่มจีวรม้วนลูกบวบนิยมพาดผ้าสังฆาฏิให้ชายด้านหน้าและชายด้านหลัง ห้อยลงเท่ากัน
  -ในพิธีเสด็จพระราชดำเนิน ถ้ามีพระสงฆ์ทั้งสองนิกายมาร่วมในพิธีนั้น พระสงฆ์ที่ห่มจีวรม้วนลูกบวบ
นิยมต้องพาดผ้าสังฆาฏิและคาดประคดอกด้วย เพื่อความเป็นระเบียบด้วยกัน ไม่ลักลั่นกัน

 

การถือพัดและย่ามไปงานพิธีทำบุญ

  -กิจนิมนต์พิธีทำบุญใด เกี่ยวเนื่องด้วยเจ้าของย่ามและพัดรองที่ได้รับถวายไว้แล้ว นิยมนำย่ามและพัดรองนั้น
ไปใช้ในกิจนิมนต์พิธีทำบุญนั้นด้วย เพื่อเป็นการให้เกียรติแก่เจ้าของย่ามและพัดรองนั้น และเพื่อให้เจ้าของเกิดความปลื้มใจ
| ว่าสิ่งของที่เขาถวายไว้ พระสงฆ์ได้นำไปใช้ให้เกิดประโยชน์สมเจตนาของเขา
  -ไม่นิยมนำย่ามและพัดรองที่ปักเป็นอนุสรณ์งานศพ ไปใช้ในงานมงคล เช่น งานทำบุญอายุ เป็นต้น เพราะชาว
บ้านเขาถือกันว่า ไม่เป็นสิริมงคลแก่งานและแก่เจ้าภาพงานด้วย
  -ไม่นิยมใช้ย่ามซ้อนกันมากกว่า ๒ ลูกขึ้นไป เพราะเพิ่มความหนักเกินความจำเป็น ทั้งเป็นการแสดงความ
รุงรังมากกว่าความเรียบร้อย และเป็นการแสดงความเกินพอดีมากกว่าความพอดี
  -ขณะเดินทางไปในละแวกบ้าน นิยมคล้องย่ามไว้ที่แขนซ้าย หันด้านหน้าของย่ามไว้ข้างหน้า หรือข้างหลังก็ได้

และนิยมถือพัดรองด้วยมือซ้าย จับประมาณกึ่งกลางด้ามพัด ยกมือซ้ายขึ้นอยู่ระดับอก ให้ใบพัดแนบกับหัวไหล่ซ้าย หันหน้า
พัดมาข้างหน้า ไม่นิยมเดินสะพายย่าม หรือเอาย่ามพาดบ่า หรือคล้องคอเดินไป เพราะแสดงกิริยาอาการคล้ายคนเดินทาง
ไกล หรือคล้ายเป็นพ่อค้าพาณิชย์ หรือคล้ายเป็นชาวป่าชาวดอย

  -ขณะจะเดินเข้า หรือ จะเดินออกจากสถานที่พิธีงานทำบุญ นิยมพับหูย่ามกึ่งกลาง ถือด้วยมือซ้าย โดยถือ
ควบกับพัดรอง ส่วนมือขวาคอยจับจีวรไว้ไม่ให้แยกออกจากกัน

 

ระเบียบการขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์

  -ก่อนที่จะขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์ในงานบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ซึ่งเจ้าภาพอาราธนา พระเถรานุเถระ มาจากหลายวัด
นิยมไต่ถามพิธีกรให้ทราบถึงลำดับการนั่งของตนเสียก่อน จึงขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์ เพื่อไม่ต้องลำบากในการเปลี่ยนที่นั่งอีก หรือนิยมรอคอยให้พระสงฆ์มาพร้อมกันก่อน ทั้งนี้เพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อย ไม่ลักลั่นกัน
  -ก่อนที่จะขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์ ในงานตั้งศพคฤหัสถ์บำเพ็ญกุศล นิยมยืนตรง หันหน้าไปทางที่ตั้งศพ มือทั้งสอง
ห้อยประสานกันข้างหน้า สำรวมจิตแผ่ส่วนกุศลให้แก่ท่านผู้ล่วงลับไป ชั่วขณะหนึ่ง แล้วจึงก้าวขึ้นอาสน์สงฆ์ตามลำดับของตน
  -ก่อนที่จะขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์ ในงานตั้งศพพระเถระผู้ใหญ่บำเพ็ญกุศล พระภิกษุสงฆ์ผู้ได้รับอาราธนาไปใน
งานบำเพ็ญกุศลศพพระเถระผู้ใหญ่นั้น เมื่อไปถึงสถานที่ตั้งศพบำเพ็ญกุศลนั้น นิยมปฏิบัติดังนี้
    -ถ้าบริเวณสถานที่นั้น ตั้งเก้าอี้ไว้เป็นสถานที่รับแขก มีพระเถระผู้ใหญ่นั่งเก้าอี้อยู่ และมีคฤหัสถ์
ชายหญิงนั่งเก้าอี้อยู่ ณ ที่นั้นด้วย ในกรณีเช่นนี้ ไม่นิยมนั่งลงกับพื้นกราบพระเถระ เพราะถือกันว่าเป็นการลดตัวลงต่ำกว่า
คฤหัสถ์ ไม่เหมาะสมแก่สมณวิสัย แต่นิยมยืนน้อมตัวลงยกมือไหว้พระเถระผู้ใหญ่ซึ่งนั่งเก้าอี้อยู่ ณ ที่นั้น นิยมกันว่าเป็นการ
เหมาะสมแล้ว
    -นิยมขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์กราบพระพุทธรูป และกราบศพพระเถระผู้ใหญ่ไม่นิยมนั่งลงกับพื้น กราบพระ
พุทธรูป และกราบศพพระเถระผู้ใหญ่ เพราะเป็นการลดตัวลงต่ำกว่าคฤหัสถ์ดังกล่าวแล้ว หรือ
    -นิยมรอคอยพระภิกษุสงฆ์มาพร้อมกันแล้ว จึงขึ้นนั่งบนอาสน์สงฆ์แล้วกราบพระพุทธรูป ๓ ครั้ง และ
กราบศพพระเถระผู้ใหญ่อีก ๓ ครั้ง โดยกราบพร้อมกัน
    -ถ้าอาสน์สงฆ์ยกพื้นขึ้นสูง นิยมปฏิบัติในการขึ้นอาสน์สงฆ์ ดังนี้ เมื่อเดินไปถึงลำดับที่นั่งของตนแล้ว
ก้าวเท้าขวาขึ้นคุกเข่าลงก่อน แล้วก้าวเท้าซ้ายขึ้นคุกเข่าตาม แล้วเดินเข่าถอยหลังเข้าไปจนถึงอาสนะที่นั่งของตน เมื่อนั่ง
แล้ว จึงวางพัดรองพิงไว้ ณ ด้านขวามือ โดยหันหน้าพัดออกข้างนอก และนิยมถอดปลอกพัดออกก่อนเข้าไปในพิธีงาน ถ้า มีที่ปักพัด ก็นิยมปักพัดรองไว้ ณ ที่ปักพัดนั้น ถ้าไม่มีที่พิง และไม่มีที่ปักพัด ก็นิยมวางพัดรองไว้กับพื้นอาสน์สงฆ์ด้านขวามือ
โดยหันใบพัดไปด้านหลัง ระวังอย่าให้ด้ามพัดเลยระดับหัวเข่าออกมาข้างนอก หรือถ้ามีหมอนอิง ก็นิยมวางพัดตะแคงพิงไว้
กับหมอนอิงด้านขวามือ โดยหันหน้าพัดออกด้านนอก และไม่นิยมวางย่ามไว้ข้างหน้า หรือ วางไว้บนตัก เพราะกีดขวางการ
ทอดผ้าบังสุกุล เป็นต้น
    -ถ้าอาสน์สงฆ์ปูลาดอยู่กับพื้น โดยมีผ้าขาวปูรองอาสนะไว้ข้างล่าง และผ้าขาวนั้นกว้างออกมาจาก
อาสนะที่ปูนั่งนั้น นิยมนั่งคุกเขาลงแล้วเดินเข่าถอยหลังเข้าไป พึงระวังอย่าให้เท้า หรือย่ามไปถูกต้องภาชนะน้ำ พานหมาก
พลู-บุหรี่ หรือกระโถนหกล้มเสียหาย เมื่อถึงอาสนะนั่งแล้ว จึงวางพัดรองและย่ามดังกล่าวแล้ว ห้ามเดินเหยียบผ้าขาวที่ปูลาด
ไว้นั้น เพราะผิดพระวินัย และห้ามยืนหรือเดินบนอาสน์สงฆ์อย่างเด็ดขาด เพราะถือกันว่า เป็นกิริยาอาการที่ไม่งาม ไม่
เหมาะสม นับเป็นการเสียมารยาทเป็นอย่างมาก

อิริยาบถการนั่งในงานพิธีทำบุญ
  -อิริยาบถการนั่งในงานพิธีทำบุญนั้น นิยมนั่งพับเพียบ แบบเก็บเท้าไม่ให้ยื่นออกมาภายนอก โดยใช้ชายจีวร
ปกปิดขาและเท้าทั้งสองให้มิดชิด ไม่ปล่อยให้หัวแม่เท้าโผล่ออกมาข้างนอก นั่งตั้งตัวตรง ไม่เอนหลังไปตามหมอนอิง จน
ดูคล้ายกับนอนพักผ่อน มือทั้งสองประสานกันวางหงายไว้บนหน้าตัก หรือวางประกบกัน โดยวางมือซ้ายหงาย วางมือขวาคว่ำ
ประกบกับมือซ้าย วางไว้ที่หน้าตัก หรือวางมือซ้ายคว่ำ วางมือขวาคว่ำ ประกบกับมือซ้าย สายตาทอดลงชั่วแอก (ประมาณ ๔
ศอก) ไม่เวิกจีวรขึ้นพาดบ่า หรือเปิดจีวรให้เห็นชายโครง เป็นต้น เพราะเป็นการผิดพระวินัย

การเปลี่ยนอิริยาบถการนั่ง
  -การเปลี่ยนอิริยาบถการนั่งพับเพียบไปอีกข้างหนึ่ง นิยมใช้มือทั้งสองยันที่หัวเข่าทั้งสอง หรือยันที่พื้นข้างหน้า
(วิธีนี้เหมาะสำหรับคนเจ้าเนื้อ) กระหย่งตัวขึ้น แล้วเปลี่ยนพลิกขาพับกลับไปอีกด้านหนึ่ง โดยวิธีการสับเปลี่ยนกันอยู่ด้านหลัง ไม่นิยมยกขามาสับเปลี่ยนกันข้างหน้า เพราะเป็นอาการที่ไม่สุภาพและไม่ค่อยปลอดภัยด้วย
  -การเปลี่ยนอิริยาบถการนั่งพับเพียบเป็นนั่งขัดสมาธิ์ นิยมสับเปลี่ยนแบบเดียวกันกับการเปลี่ยนนั่งพับเพียบ
และการนั่งขัดสมาธิ์นี้ นิยมนั่งขัดสมาธิ์ชั้นเดียว ไม่นิยมนั่งขัดสมาธิ์สองชั้น และไม่นิยมนั่งกระดิกเท้า เพราะเป็นกิริยาอาการ
ที่ไม่สุภาพ ไม่สมควรจะแสดงต่อหน้าประชาชนทั้งหลาย

การมอบเทียนชนวนแก่ผู้ใหญ่
  -ผู้เป็นพิธีกรทำหน้าที่มอบเทียนชนวนแก่ผู้ใหญ่ ผู้เป็นประธานพิธีงานนั้น ๆ หรือมอบให้แก่ท่านเจ้าภาพ
งานทำบุญต่าง ๆ จะต้องเตรียมจัดหาอุปกรณ์เครื่องใช้ไว้ให้มีพร้อม ดังนี้
    ๑.เชิงเทียนขนาดกลาง ๑ ที่ (ควรเป็นเชิงเทียนทองเหลือง เพราะติดเทียนได้มั่นคงดี)
๒.เทียนขี้ผึ้ง มีขนาดใหญ่พอสมควร ๑ เล่ม (ควรหาเทียนที่มีไส้ใหญ่ ๆ เพื่อไฟไม่ดับง่าย)
๓.น้ำมันยาง น้ำมันก๊าซ หรือ น้ำมันเบนซิน พร้อมทั้งสำลีสำหรับใช้เป็นชนวนติดไว้ที่ธูป และเทียน เพื่อสะดวกแก่การจุดไฟติดได้ง่าย

วิธีการถือเชิงเทียนชนวน
  -การถือเชิงเทียนชนวนมอบให้แก่ผู้ใหญ่ ซึ่งเป็นประธานพิธีงานนั้น ๆ หรือ ให้แก่ท่านเจ้าภาพงานทำบุญนั้น ๆ
นิยมถือด้วยมือขวา โดยหงายฝ่ามือ นิ้วมือทั้ง ๔ นิ้ว รองรับเชิงเทียน หัวแม่มือจับอยู่บนเชิงเทียน
  -ไม่นิยมจับกึ่งกลางเชิงเทียนเพราะจะทำให้ผู้ใหญ่รับเชิงเทียนชนวนไม่สะดวกหรือจะทำให้ผู้ใหญ่ต้องเสียภูมิ
เพราะจับเชิงเทียนขนวนภายใต้มือของพิธีกรผู้ส่งให้ แสดงว่าไม่รู้ระเบียบ

วิธีการมอบเชิงเทียนชนวน
  -เมื่อถึงเวลาตามกำหนดการแล้ว พิธีกรพึงจุดเทียนชนวน ถือด้วยมือขวา มือซ้ายควรถือไม้ขีดไฟติดมือไปด้วย
(เมื่อเทียนชนวนดับ จะได้จุดได้ทันท่วงที) เดินเข้าไปหา ท่านผู้เป็นประธานพิธี หรือท่านเจ้าภาพงานทำบุญ ยืนตรงโค้งคำนับ
ท่าน (สำหรับพิธีกร และประธานพิธีเป็นคฤหัสถ์) ถ้าประธานพิธีเป็นพระเถระผู้ใหญ่ พิธีกรพึงนั่งคุกเข่าลง กราบเรียนให้ท่าน
ทราบ หรือ
  -เมื่อพิธีกรเริ่มจุดเทียนชนวน ท่านผู้เป็นประธานพิธี หรือท่านเจ้าภาพงานเห็นแล้ว ลุกจากที่นั่ง เดินไปที่โต๊ะ
หมู่บูชาพระรัตนตรัยเอง พิธีกรพึงเดินตามหลังท่านไป โดยเดินตามไปทางด้านซ้ายมือของท่าน
  -ถ้าประธานพิธี หรือ เจ้าภาพงาน หยุดยืนที่ข้างหน้าที่บูชา พิธีกรพึงนั่งชันเข่า ถ้าท่านนั่งคุกเข่า พิธีกรพึง
นั่งคุกเข่าทางด้านซ้ายมือของท่าน ยื่นมือขวาส่งเชิงเทียนชนวนมอบให้ท่าน ส่วนมือซ้ายห้อยอยู่ข้างตัว
  -เมื่อมอบเชิงเทียนชนวนให้ท่านแล้ว พิธีกรพึงถอยหลังออกมาให้ห่างจากท่านพอสมควร เพื่อไม่ให้ขัดขวาง
การถ่ายรูปของช่างภาพ โดยถอยห่างออกมานั่งชันเข่า หรือนั่งคุกเข่า ตามควรแก่กรณีพร้อมกับคอยสังเกตดู ถ้าเทียนขนวน
ดับพึงรีบเข้าไปจุดได้ทันที
วิธีการรับเชิงเทียนชนวนจากผู้ใหญ่
  -เมื่อท่านผู้ใหญ่จุดเครื่องสักการะบูชาพระรัตนตรัยเสร็จแล้ว พิธีกรพึงเข้าไปทางด้านซ้ายมือของท่าน
ถ้าท่านยืนจุด พิธีกรพึงนั่งชันเข่ารับ ถ้าท่านนั่งคุกเข่าจุด พิธีกรพึงนั่งคุกเข่ารับเชิงเทียนชนวน
  -การรับเชิงเทียนชนวนจากผู้ใหญ่นั้น นิยมยื่นมือขวาแบมือเข้าไปรองรับเชิงเทียนชนวนจากท่าน
เมื่อรับเชิงเทียนชนวนแล้ว นิยมถอยหลังห่างออกไปเล็กน้อยแล้วเดินกลับไปได้

ข้อควรสังวรระวัง
  -พิธีกรอย่าจับเชิงเทียนชนวนเหนือมือท่านผู้ใหญ่ที่ท่านจับอยู่ ถือว่าเป็นการแสดงความไม่เคารพท่าน
ทั้งเป็นการแสดงว่า ตนเป็นคนไม่รู้ระเบียบอีกด้วย
  -ขณะส่งเชิงเทียนชนวนมอบให้ท่านผู้ใหญ่ อย่าถือกึ่งกลางเชิงเทียนส่งมอบให้ท่าน เพราะจะทำให้ท่าน
รับเชิงเทียนไม่สะดวก
  -ต้องเตรียมไม้ขีดไฟ เป็นต้น ติดมือไปด้วย เพื่อเตรียมพร้อมที่จะจุดได้ทันที เมื่อไฟเทียนชนวนดับลง
และต้องกำหนดดูทิศทางของลมที่พัดมา โดยเฉพาะ คือ ทิศทางลมที่เกิดจากพัดลม จะทำให้ไฟเทียนชนวนดับ หรือจะทำ
ให้การจุดไฟเครื่องสักการะบูชาไม่ติด หรือ จุดไฟติดได้ยาก
  -ถ้าเป็นงานมงคลที่มีพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ เมื่อพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ถึงบทมงคลสูตรว่า
“อะเสวะนา จะ พาลานัง” พิธีกรพึงจุดเทียนชนวนเข้าไปเชิญท่านผู้เป็นประธานพิธี หรือ ท่านเจ้าภาพงานทำบุญ ให้ท่าน
มาจุดเทียนน้ำมนต์ อีกครั้งหนึ่ง โดยมีวิธีการปฏิบัติเช่นเดียวกับที่กล่าวมาแล้วนั้น

การจุดเครื่องสักการะบูชาพระรัตนตรัย
  -เมื่อถึงเวลาตามกำหนดการแล้ว และพิธีกรถือเชิงเทียนชนวนเข้ามาเชิญไปจุดเครื่องสักการะบูชา
พระรัตนตรัย ผู้เป็นประธานพิธี หรือเจ้าภาพงาน นิยมปฏิบัติดังนี้
  -ลุกขึ้นจากที่นั่ง เดินไปที่หน้าโต๊ะหมู่บูชาพระรัตนตรัย ถ้าโต๊ะหมู่บูชาตั้งอยู่ที่สูง นิยมยืน ถ้าโต๊ะหมู่บูชา
ตั้งอยู่ที่ไม่สูงนัก พอนั่งคุกเข่าจุดถึง ก็นิยมนั่งคุกเข่าลงแล้วรับเชิงเทียนชนวนมาจากพิธีกร แต่ไม่นิยมรับเขิงเทียนชนวน
จากพิธีกรมาก่อนที่ยังไม่ถึงหน้าโต๊ะหมู่บูชา
  -นิยมจุดเทียนเล่มขวาของพระพุทธรูปก่อน แล้วจุดเทียนเล่มซ้ายต่อไป ถ้ามีเทียนตั้งอยู่หลายคู่ นิยมจุดเทียน
คู่บนก่อน แล้วจึงจุดเทียนคู่ล่าง ๆ ลงมาตามลำดับจนครบทุกคู่ แล้วจึงจุดธูป
  -ถ้ามีสายชนวนเชื่อมโยงจากธูปไปยังเทียนทุกคู่แล้ว ก็นิยมจุดธูปเป็นอันดับแรก ถ้าธูปมิได้จุ่มน้ำมันเตรียมไว้
นิยมถอนธูปมาจุดกับเทียนชนวน ถ้าธูปจุ่มน้ำมันเตรียมไว้แล้ว ก็จุดโดยไม่ต้องถอนธูปมาจุดกับเทียนชนวน
  -เมื่อจุดธูปเสร็จแล้ว ก็ส่งเทียนชนวนคืนให้แก่พิธีกร แล้วปักธูปไว้ตามเดิม วิธีการปักธูปนั้น นิยมปักเรียงหนึ่ง
เป็นแถวเดียวกัน โดยเว้นระยะห่างเท่า ๆ กัน ให้ธูปแต่ละดอกสูงต่ำพอ ๆ กัน หรือ
  -นิยมปักธูปเป็นสามเส้าก็ได้ และนิยปักธูปไว้กึ่งกลางกระถางธูป โดยปักธูปทุกดอกให้ตั้งตรง อันเป็นการ
แสดงถึงนิสัยอัธยาศัยของผู้นั้นว่า เป็นคนซื่อตรง เป็นคนมีระเบียบเรียบร้อย ไม่ใช่คนมักง่าย

คำบูชาพระรัตนตรัย
  -เมื่อปักธูปเสร็จเรียบร้อยแล้ว นิยมตั้งใจบูชาพระรัตนตรัย โดยนังคุกเข่าประนมมือกล่าวคำบูชาพระรัตนตรัย
(เพียงแต่นึกในใจ) ว่า
 

นโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ// ฯ
อิมินา สักกาเรนะ พุทธัง อะภิปูชะยามิ//
อิมินา สักกาเรนะ ธัมมัง อะภิปูชะยามิ//
อิมินา สักกาเรนะ สังฆัง อะภิปูชะยามิ// ฯ

 
การกราบพระรัตนตรัย
  -เมื่อกล่าวคำบูชาพระรัตนตรัยจบแล้ว นิยมกราบพระรัตนตรัยแบบเบญจางคประดิษฐ์ (คือการตั้งหน้าผาก
ฝ่ามือทั้งสอง และเข่าทั้งสอง ลงจรดพื้น) ๓ ครั้ง และในชณะที่หมอบกราบแต่ละครั้งนั้น นิยมระลึกถึงพระรัตนตรัย ดังนี้
    กราบครั้งที่ ๑ ระลึกว่า “พุทโธ เม นาโถ”
พระพุทธเจ้า เป็นที่พึ่ง ของข้าพเจ้า/
กราบครั้งที่ ๒ ระลึกว่า “ธัมโม เม นาโถ”
พระธรรม เป็นที่พึ่ง ของข้าพเจ้า/
กราบครั้งที่ ๓ ระลึกว่า “สังโฆ เม นาโถ”
พระสงฆ์ เป็นที่พึ่ง ของข้าพเจ้า//
  -กิริยาอาการที่กราบนั้น นิยมไม่เร็ว หรือ ช้าเกินไป และนิยมกราบให้ถูกต้อง ตามแบบเบญจางคประดิษฐ์
จริง ๆ ทุกครั้งที่กราบพระรัตนตรัย ทั้งนี้ เพื่อเป็นทิฏฐานุคติ แก่อนุชนรุ่นหลัง จะได้ถือเป็นแบบอย่างปฏิบัติตามได้
ถูกต้องสืบไป
การอาราธนาศีล
  -ในพิธีทำบุญงานมงคลทุกชนิด นิยมกล่าวคำอาราธนาศีลก่อน แล้วจึงกล่าวคำอาราธนาพระปริตร
ในภายหลังจากรับศีลเสร็จแล้ว
  -เมื่อประธานพิธี หรือ เจ้าภาพงาน จุดเครื่องสักการะบูชาพระรัตนตรัยเสร็จเรียบร้อยแล้ว พิธีกรพึงกล่าวคำ
อาราธนาศีลเป็นอันดับแรก
วิธีปฏิบัติในการอาราธนาศีล
พิธีกรผู้ทำหน้าที่อาราธนาศีลและพระปริตรนั้น นิยมปฏิบัติให้เหมาะสมกับสถานที่ของงานพิธีนั้น ๆ ดังนี้
  -ถ้าเขาจัดปูลาดอาสน์สงฆ์อยู่กับพื้น และผู้มาร่วมพิธีบำเพ็ญกุศลทั้งหมดก็นั่งกับพื้น ในกรณีเช่นนี้
พิธีกรก็นิยมนั่งคุกเข่าประนมมือกราบพระรัตนตรัยแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง แล้วกล่าวคำอาราธนาศีล
  -ถ้าเขาจัดอาสน์สงฆ์ยกขึ้นสูงจากพื้น แต่เจ้าภาพ หรือประธานพิธีและผู้มาร่วมงานทั้งหลายนั่งอยู่กับพื้น
ในกรณีเช่นนี้ พิธีกรก็นิยมนั่งคุกเข่าประนมมือ กล่าวคำอาราธนาศีลเหมือนกัน
 

-ถ้าเขาจัดอาสน์สงฆ์ยกขึ้นสูงจากพื้น เจ้าภาพ หรือประธานพิธีและผู้มาร่วมงานทั้งหลายนั่งเก้าอี้ ในกรณีเช่นนี้

พิธีกรนิยมยืนทางท้ายอาสน์สงฆ์ประมาณข้างหน้า พระสงฆ์รูปที่ ๔-๕ ท้ายแถว หันหน้าไปทางพระเถระประธานสงฆ์ ประนมมือกล่าวคำอาราธนาศีล
  -ลักษณะการกล่าวคำอาราธนาศีลนั้น นิยมกล่าวคำอาราธนาอย่างชัดถ้อยชัดคำ จังหวะที่กล่าวไม่เร็ว หรือ
ช้าเกินไป นิยมหยุดทอดเสียงเป็นระยะ ๆ ดังนี้
  มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ// ติสะระเณนะ สะหะ// ปัญจะ สีลานิ ยาจามะ//
ทุติยัมปิ มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ// ติสะระเณนะ สะหะ// ปัญจะ สีลานิ ยาจามะ//
ตะติยัมปิ มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ// ติสะระเณนะ สะหะ// ปัญจะ สีลานิ ยาจามะ// ฯ


วิธีการรับศีล

  -การรับศีลนี้ คือ วิธีการประกาศสมาทานศีลว่า ตนจะเป็นผู้ตั้งใจงดเว้นจากการประพฤติทุจริตทางกาย
และทางวาจาตามสิกขาบทนั้น ๆ ด้วยความสมัครใจ ของตนเอง ไม่ใช่เป็นเรื่องที่พระสงฆ์ท่านสั่งห้ามไม่ให้ประพฤติทุจริต
เช่นนั้น
  -เพราะการสมาทานศีลนี้ เป็นเรื่องของความสมัครใจงดเว้นจากความชั่วของคฤหัสถ์แต่ละบุคคลโดยตรง

ดังจะพิจารณารู้ได้จากคำสมาทานศีลแต่ละสิกขาบท ตัวอย่างเช่น ศีล ๕ สิกขาบทที่ ๑ ว่า

 

“ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ” แปลความว่า “ข้าพเจ้าขอสมาทาน ซึ่งสิกขาบท

คือเจตนางดเว้นจากการยังสัตว์มีลมปราณให้ตกล่วงไป คือ งดเว้นจากการฆ่าสัตว์” ดังนี้ ซึ่งเป็นเรื่องที่ชาวบ้านสมัครใจ
ตั้งใจงดเว้นเอง ไม่ใช่เป็นคำสั่งห้ามของพระสงฆ์ ทั้งไม่ใช่วิสัยของพระสงฆ์ที่จะบังคับให้ชาวบ้านประพฤติเช่นนั้นได้ ถ้าเขา
ไม่สมัครใจที่จะประพฤติเช่นนั้น
  -แต่เพราะชาวบ้านไม่สามารถจะทรงจำคำประกาศสมาทานศีลได้ด้วยตนเอง จึงต้องขอร้องให้พระสงฆ์ท่าน

ช่วยกล่าวนำให้ด้วย เช่นเดียวกับคำกล่าวถวายสังฆทาน โดยมากชาวบ้านผู้ถวายมักจำคำถวายไม่ได้ จึงต้องขอร้องให้
พระสงฆ์ท่านช่วยกล่าวนำให้ด้วย ฉะนั้น

 

-เพราะเหตุนี้ บุคคลผู้รับศีล คือ บุคคลผู้สมาทานศีลทุกคน จึงนิยมต้องกล่าวคำประกาศสมาทานรับศีล

ให้พระสงฆ์ได้ยินอย่างชัดเจน เพื่อพระสงฆ์จะได้เป็นสักขีพยาน ในการที่ตนตั้งใจจะงดเว้นจากความชั่ว และตั้งใจจะประ
กอบความดีต่อไป
การให้ศีล ๕
  เมื่อพิธิกรกล่าวคำอาราธนาศีล เริ่มครั้งที่ ๒ ว่า “ทุติยัมปิ มะยัง ภันเต ฯเปฯ” พระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์
พึงเริ่มจับพัดรองตั้งเตรียมให้ศีล เมื่อพิธิกรกล่าวคำอาราธนาศีลจบลงแล้ว พึงเริ่มตั้ง นะโม ทันทีโดยไม่ชักช้า
  การให้ศีลนั้น นิยมกล่าวนำตั้ง นะโม ๓ ชั้น ดังนี้:-
    นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ//
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ//
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ//
  การให้ศีล ๕ นั้น เมื่อกล่าวนำไตรสรณคมน์จบแล้ว ไม่นิยมบอกว่า “ติสะระณะคะมะนัง นิฏฐิตัง” (แปลว่า
การถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งที่ระลึกจบแล้ว)
  การกล่าวนำให้ศีลแต่ละสิกขาบทนั้น นิยมทอดเสียง ในระหว่างกลางทุกสิขาบท ตัวอย่าง เช่น สิกขาบทที่ ๑ ว่า
“ปาณาติปาตา” ทอดเสียงหน่อยหนึ่งแล้วจึงกล่าวต่อไป “เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ” แม้สิกขาบทต่อ ๆ ไป ก็นิยม
ทอดเสียงหน่อยหนึ่ง อย่างนี้เหมือนกัน
   
 
   
 
     
     

 

 

 

-การกล่าวสรุปท้ายบอกอานิสงส์ศีลนั้น นิยมหยุดเป็นตอน ๆ ดังนี้:-

อิมานิ ปัญจะ สิกขาปะทานิ//

สีเลนะ สุคะติง ยันติ// สีเลนะ โภคะสัมปะทา//

สีเลนะ นิพพุติง ยันติ// ตัสมา สีลัง วิโสธะเย// ฯ

การอาราธนาพระปริตร

-เมื่อพระเถระประธานสงฆ์ให้ศีลจบแล้ว พิธีกรพึงกล่าวคำอาราธนาพระปริตรสืบต่อไป โดยการกล่าวหยุดทอดเสียงเป็นตอน ๆ ไป ดังนี้:-

วิปัตติปะฏิพาหายะ/ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา/

สัพพะทุกขะวินาสายะ/ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง//

วิปัตติปะฏิพาหายะ/ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา/

สัพพะภะยะวินาสายะ/ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง//

วิปัตติปะฏิพาหายะ/ สัพพะสัมปัตติสิทธิยา/

สัพพะโรคะวินาสายะ/ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง// ฯ

 

การกล่าวชุมนุมเทวดา

-การกล่าวชุมนุมเทวดา คือ การกล่าวอัญเชิญเทวดาให้มาร่วมงานมงคลนี้ เป็นหน้าที่ของเจ้าภาพงานมงคลนั้น ๆ จะต้องเป็นผู้กล่าวอัญเชิญด้วยตนเอง หาใช่เป็นหน้าที่ของพระสงฆ์ไม่ แต่เนื่องจากเจ้าภาพงานนั้น ๆ ไม่สามารถจะกล่าวคำอัญเชิญได้ด้วยตนเอง จึงขอร้องให้พระสงฆ์ช่วยกล่าวอัญเชิญแทนตน ครั้นกาลเวลาล่วงเลยมาจนถึงปัจจุบันนี้ การกล่าวชุมนุมเทวดานี้ จึงกลายเป็นหน้าที่ของพระสงฆ์โดยตรงทีเดียว

-การกล่าวชุมนุมเทวดา และการขัดตำนาน ก่อนเจริญพระพุทธมนต์ในงานพิธีทำบุญทุกชนิด นิยมเป็นหน้าที่ของพระภิกษุรูปที่ ๓ เป็นผู้กล่าวชุมนุมเทวดาและกล่าวขัดตำนาน ทั้งนี้ อาจเนื่องมาจากพระเถระรูปที่ ๒ เป็นพระเถระผู้ใหญ่ ชราภาพมีเสียงเครือ หรือ อาจเนื่องมาจากพระเถระรูปที่ ๒ จะต้องคอยรับช่วงบทเจริญพระพุทธมนต์ต่อจากพระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์ ถ้าพระเถระรูปที่ ๒ ทำหน้าที่กล่าวชุมนุมเทวดา และกล่าวขัดตำนานเอง เมื่อกล่าวขุมนุมเทวดา หรือกล่าวขัดตำนานจบแลัวกว่าจะเก็บพัดรองไว้ที่เดิมเสร็จ มักจะรับช่วงบทเจริญพระพุทธมนต์จากพระเถระประธานสงฆ์ไม่ทัน ทำให้เสียระเบียบการเจริญพระพุทธมนต์ได้ จึงนิยมมอบหน้าที่การกล่าวชุมนุมเทวดาและกล่าวขัดตำนาน ให้เป็นภาระหน้าที่ของพระภิกษุรูปที่ ๓ สืบต่อกันมาจนปัจจุบันนี้

-ถ้าพระภิกษุรูปที่ ๓ มีความขัดข้อง ก็อาจมอบให้เป็นหน้าที่ของพระภิกษุรูปที่ ๔-๕ ทำหน้าที่แทนตนก็ได้ หรือ อาจขอร้องให้พระเถระรูปที่ ๒ ขัดแทนก็ได้ ในเมื่อพิจารณาเห็นว่า พระเถระรูปที่ ๒ เป็นผู้มีเสียงดี และขัดได้ไพเราะดีซึ่งเป็นที่รู้กันอยู่โดยทั่วไป

-เมื่อพิธิกรกล่าวคำอาราธนาพระปริตร เริ่มครั้งที่ ๒ ว่า “วิปัตติปะฏิพาหายะ” พระภิกษุรูปที่ ๓ พึงเริ่มจับพัดตั้งเตรียมกล่าวชุมนุมเทวดา เมื่องพิธีกรกล่าวคำอาราธนาพระปริตรจบลงแล้ว นิยมเริ่มกล่าวชุมนุมเทวดาทันที โดยไม่ชักช้า

การกล่าวชุมนุมเทวดางานพิธีมงคลทั่วไป

-การกล่าวชุมนุมเทวดา ก่อนเจริญพระพุทธมนต์ ในงานพิธีมงคลทั้งหลายทั่วไป เช่น งานมงคลสมรส งานพิธีทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานพิธีทำบุญอายุ งานพิธีฉลองยศถาบรรดาศักดิ์ เป็นต้น นิยมกล่าวชุมนุมเทวดา ดังนี้:-

ผะริตวานะ เมตตัง สะเมตตา ภะทันตา//

อะวิกขิตตะจิตตา ปะริตตัง ภะณันตุ//

สัคเค กาเม จะ รูเป คิริสิขะระตะเฏ/ จันตะลิกเข วิมาเน//

ทีเป รัฏเฐ จะ คาเม ตะรุวะนะคะหะเน/ เคหะวัตถุมหิ เขตเต//

ภุมมา จายันตุ เทวา ชะละถะละวิสะเม/ ยักขะคันธัพพะนาคา//

ติฏฐันตา สันติเก ยัง มุนิวะระวะจะนัง/ สาธะโว เม สะณันตุ//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา// ฯ

การกล่าวชุมนุมเทวดางานพิธีมงคลส่วนรวม

-การกล่าวชุมนุมเทวดา ก่อนเจริญพระพุทธมนต์ ในงานพิธีมงคลส่วนรวม เช่น งานรัฐพิธีขึ้นปีใหม่ งานรัฐพิธีพระราชทานรัฐธรรมนูญ งานรัฐพิธีสาบานธง งานพิธีฉลองวัด งานทำบุญกลางบ้าน เป็นต้น นิยมกล่าวชุมนุมเทวดา ดังนี้.

สะมันตา จักกะวาเฬสุ อัตราคัจฉันตุ เทวะตา//

สัทธัมมัง มุนิราชัสสะ สุณันตุ สัคคะโมกขะทัง//

สัคเค กาเม จะ รูเป คิริสิขะระตะเฏ/ จันตะลิกเข วิมาเน//

ทีเป รัฏเฐ จะ คาเม ตะรุวะนะคะหะเน/ เคหะวัตถุมหิ เขตเต//

ภุมมา จายันตุ เทวา ชะละถะละวิสะเม/ ยักขะคันธัพพะนาคา/

ติฏฐันตา สันติเก ยัง มุนิวะระวะจะนัง/ สาธะโว เม สุณันตุ//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา// ฯ

การกล่าวชุมนุมเทวดางานพระราชพิธี

-การกล่าวชุมนุมเทวดา ก่อนเจริญพระพุทธมนต์ ในงานพระราชพิธีมงคลทุกประเภท เช่น งานพระราชพิธีมงคลวันเฉลิมพระชนมพรรษา เป็นต้น นิยมกล่าวชุมนุมเทวดา ดังนี้.

สะรัชชัง สะเสนัง สะพันธุง นะรินทัง//

ปะริตตานุภาโว สะทา รักขะตูติ//

ผะริตวานะ เมตตัง สะเมตตา ภะทันตา//

อะวิกขิตตะจิตตา ปะริตตัง ภะณันตุ//

สัคเค กาเม จะ รูเป คิริสิขะระตะเฏ/ จันตะลิกเข วิมาเน//

ทีเป รัฏเฐ จะ คาเม ตะรุวะนะคะหะเน/ เคหะวัตถุมหิ เขตเต/

ภุมมา จายันตุ เทวา ชะละถะละวิสะเม/ ยักขะคันธัพพะนาคา//

ติฏฐันตา สันติเก ยัง มุนิวะระวะจะนัง/ สาธะโว เม สุณันตุ//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

ธัมมัสสะวะนะกาโล/ อะยัมภะทันตา//

การประนมมือในศาสนพิธีการทำบุญ

-การประนมมือในการเจริญพระพุทธมนต์ หรือในการสวดพระพุทธมนต์นั้น เป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธมนต์ที่กำลังกล่าวสวดอยู่นั้น จึงเป็นการสมควรอย่างยิ่ง ที่จะต้องกระทำด้วยความประณีตเรียบร้อย อันแสดงออกถึงกิริยาอาการที่ทำด้วยความเคารพ เอื้อเฟื้อเป็นอย่างดี ทั้งเป็นการแสดงตัวอย่างให้พุทธศาสนิกชนทั้งหลายได้ยึดถือเป็นทิฏฐานุคติ ดำเนินรอยตามอีกด้วย

-นิยมประนมมือ โดยยกมือทั้งสองขึ้นบรรจบกันระหว่างอก ให้นิ้วมือทั้งสิบแนบขิดสนิทกัน ตั้งปลายนิ้วมือขึ้นข้างบน ศอกทั้งสองข้างวางแนบชิดกับชายโครง

-ไม่นิยมประนมมือแบบไม้ค้างถั่ว คือ เอานิ้วมือทั้งสองข้างวางประสานไขว้กัน ไม่นิยมประนมมือแบบแง่งขิงแง่งข่า คือ เอานิ้วมืองอเข้าหากัน ทำมือหงิกมืองอ ไม่นิยมประนมมือแบบฝ่ามือโก่งออกจากกันเป็นกระโปรง

-ไม่นิยมยกกระพุ่มมือประนมขึ้นยันคาง หรือ ยกขึ้นปิดปาก หรือ ลดกระพุ่มมือประนมลงวางไว้ที่พุง หรือ ปล่อยให้กระพุ่มมือประนมหันปลายนิ้วลงเบื้องล่างซึ่งเป็นกิริยาอาการที่ไม่น่าเลื่อมใส

การเจริญพระพุทธมนต์

-การเจริญพระพุทธมนต์ ในงานพิธีการทำบุญเพื่อความเป็นศิริมงคลต่างชนิดนั้น นิยมใช้บทพระพุทธมนต์เหมาะแก่งาน พอเหมาะแก่กาลเวลา และใช้จังหวะการสวดเหมาะแก่บุคคลผู้ฟัง คือ.

-ถ้าผู้ฟังเป็นผู้ใหญ่ หรือ เป็นคนสูงอายุ นิยมสวดจังหวะช้าลง ไม่กระชั้นนัก

-ถ้าผู้ฟังเป็นข้าราชการ นิยมใช้จังหวะปานกลาง ไม่เร็วนักและไม่ช้านัก

-ถ้าผู้ฟังเป็นเด็กนักเรียน นักศึกษา นิยมสวดเร่งให้เร็วขึ้นหน่อย

-เมื่อประธานพิธี หรือ เจ้าภาพ เริ่มจุดเครื่องสักการะบูชาพระรัตนตรัย พระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์ พึงเริ่มหยิบกลุ่มด้ายสายสิญจน์คลี่ส่งให้พระภิกษุรูปที่ ๒ คลี่ส่งต่อ ๆ กันไปตามลำดับ

-พระภิกษุรูปสุดท้าย พึงวางกลุ่มด้ายสายสิญจน์ไว้บนพานสำหรับรองรับ ถ้าไม่มีพานตั้งไว้สำหรับรองรับ ก็นิยมวางกลุ่มด้ายสายสิญจน์ไว้บนพานหมากพลู-บุหรี่ ถ้าไม่มีพานหมากพลู-บุหรี่ ก็นิยมวางกลุ่มด้ายสายสิญจน์ไว้ในย่ามของตน

-เมื่อเจริญพระพุทธมนต์ถึงบทสุดท้าย คือ “ภะวุตุ สัพพะมังคะลัง” พระภิกษุรูปสุดท้ายพึงเริ่มม้วนเก็บด้ายสายสิญจน์ส่งกลับตืน

-ด้ายสายสิญจน์ที่โยงมาจากพระพุทธรูปนั้น นิยมกันว่า ห้ามข้ามกราย ถ้ามีความจำเป็นจะต้องรับประเคนสิ่งของ ในขณะที่กำลังถือด้ายสายสิญจน์อยู่นั้น นิยมใช้มือสอดลอดใต้ด้ายสายสิญจน์รับประเคน

การจุดเทียนน้ำมนต์

-ผู้เป็นประธานพิธี หรือ ผู้เป็นเจ้าภาพงานทำบุญนั้น นิยมรอคอยเวลาจุดเทียนน้ำมนต์ถวายพระสงฆ์อีกครั้งหนึ่ง แม้จะมีธุระอย่างใด ก็ควรงดไว้ก่อน

-เมื่อพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ ถึงบทมงคลสูตรว่า “อะเสวนา จะ พาลานัง” พิธีกรพึงจุดเทียนชนวนเข้าไปเชิญประธานพิธี หรือเจ้าภาพงานไปจุดเทียนน้ำมนต์ ซึ่งตั้งอยู่ข้างหน้าของพระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์

-เมื่อจะจุดเทียนน้ำมนต์นั้น นิยมหยดน้ำตาเทียนชนวนลงที่ไส้ของเทียนน้ำมนต์นั้นก่อน เพื่อจะทำให้การจุดไฟติดได้ง่าย และไส้เทียนน้ำมนต์นั้นจะไม่ถูกไฟไหม้หมดไปเสียก่อน

-เมื่อจุดเทียนน้ำมนต์แล้ว ก็ส่งเทียนชนวนคืนให้แก่พิธีกร แล้วยกภาชนะน้ำมนต์นั้น ถวายแก่พระเถระผู้เป็นประธานสงฆ์ เมื่อยกภาชนะน้ำมนต์ถวายแล้ว นิยมยกมือไหว้พระเถระประธานสงฆ์นั้น แล้วกลับไปนั่งที่เดิม

-ต่อจากนั้น ถ้ามีธุระจำเป็น ก็พอปลีกตัวไปได้บ้าง แต่ตามความนิยมแล้วผู้เป็นประธานพิธี หรือ เจ้าภาพงาน ไม่นิยมปลีกตัวไปไหนในชณะที่พระสงฆ์กำลังเจริญพระพุทธมนต์ เพื่อความเป็นศิริมงคลแก่ประธานพิธี หรือ แก่เจ้าภาพงานนั้น นิยมนั่งอยู่เป็นประธานจนกว่าจะเสร็จพิธี จึงจะเป็นการถูกต้องและเหมาะสมทุกประการ


กลับไปหน้าแรก

กลับไปหน้า Web วัดท่าไทร
ไป Web สำนักงานเจ้าคณะภาค ๑๖
ไป Web ศูนย์ฝึกอบรมคอมพิวเตอร์วัดท่าไทร

ไป Web สำนักงานเจ้าคณะจังหวัดสุราษฎร์ธานี