เหตุการณ์คลื่นยักษ์สึนามิที่ถล่มในพื้นที่ชายฝั่งทะเลอันดามัน 6 จังหวัด เมื่อวันที่ 26ธันวาคมที่ผ่านมานั้น ถือเป็นครั้งแรกที่สึนามิสร้างความเสียหายมาถึงประเทศไทย ความจริงแล้วลักษณะภูมิประเทศของไทยทางภาคใต้ติดทะเลทั้งสองฝั่งทั้งอ่าวไทยและทะเลอันดามัน แต่ฝั่งอ่าวไทยค่อนข้างปลอดภัยเพราะมีอะไรบังไว้เยอะ ฉะนั้นคลื่นยักษ์สึนามิที่เกิดในแปซิฟิกมาไม่ถึงไทยอย่างแน่นอน ส่วนทางฝั่งอันดามันแถบอินโดนีเซียที่เกิดแผ่นดินไหวใต้น้ำบ่อยอาจจะได้รับผลกระทบ แต่ต้องดูที่ลักษณะของการเกิดแผ่นดินไหว

เวลาที่เกิดแผ่นดินไหวคลื่นยักษ์จะเกิดได้ด้วย 1.ต้องสั่นไหวที่รุนแรงมาก มักเกิดจากแผ่นดินไหวใต้น้ำ ภูเขาไฟใต้น้ำระเบิด การไหลเลื่อนของแผ่นดินใต้น้ำอย่างรุนแรง โลกถูกชน เช่น อุกกาบาตขนาดใหญ่ชนโลกอาจเกิดสึนามิได้ 2.แนวที่ทำให้น้ำเคลื่อนไหวหรือแนวการสั่นสะเทือนนั้นต้องอยู่ในแนวดิ่งหรือเฉียงกับพื้นผิวน้ำจึงจะเกิดคลื่นยักษ์ได้ ถ้าเกิดในแนวนอนคลื่นจะไปในแนวนอนจะไม่กลับไปกลับมาไม่ทำให้เกิดคลื่นยักษ์ได้ 3.แผ่นดินไหวนั้นต้องรุนแรงมากประมาณ 7.7 ริกเตอร์ขึ้นไป บางครั้งถ้าเกิด 7.7 ริกเตอร์ ไม่เกิดคลื่นสึนามิขึ้นเหมือนกันถ้าไม่อยู่ในแนวตั้งฉาก

ที่ผ่านมา สภาพแถวฝั่งอันดามันของไทย จะมีเกาะค่อนข้างมาก เวลาเกิดคลื่นสึนามิขึ้นมาแถวเกาะสุมาตราในประเทศอินโดนีเซีย ทางแถบศรีลังกา มัลดีฟส์ จะเจอบ่อยเพราะเป็นเกาะกลางทะเล แต่ประเทศไทยเป็นช่องเข้ามามีเกาะขวางไว้มาก ที่ผ่านมาจึงไม่เกิดกับประเทศไทย ครั้งนี้เป็นแผ่นดินไหวที่รุนแรงที่สุดในรอบศตวรรษถึง 9 ริกเตอร์ พบว่าแนวที่เกิดแผ่นดินไหวใต้น้ำอยู่ในสภาพทำให้เกิดคลื่นเคลื่อนไหวออกจากผิวน้ำเป็นรูปวงรี พอเป็นรูปวงรีนี้มาถึงประเทศไทยทำให้เกิดความเสียหายได้ ปกติจะเกิดเป็นรูปวงกลมและจะไม่ถึงของไทยเรา เป็นเหตุการณ์ที่ไม่คาดฝันที่เกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศไทย ผลกระทบที่จะตามจากแผ่นดินไหวครั้งนี้ลักษณะไม่ได้เกิดขึ้นจุดเดียว แต่เกิดเป็นแนว 4-5 จุด ไม่ตรงกันเป็นแนวใต้น้ำทำให้คลื่นที่เกิดผิวน้ำเป็นรูปวงรี ที่สร้างความรุนแรงมากทำให้สภาพภูมิศาสตร์ใต้น้ำแถวนั้นจะเปลี่ยน รวมทั้งเกาะเล็กเกาะน้อยจะถูกกระทบกระเทือนจะมีเกาะที่ถูกทำลายและอาจจะมีเกาะเล็กๆ โผล่มาใหม่ สภาพใต้น้ำจะเปลี่ยน ที่จะเสียหายมากคือสภาพความงดงามของแนวปะการัง สภาพผิวดินที่เป็นหาดทรายส่วนผิว

อนาคตเมื่อมันเกิดขึ้นครั้งหนึ่งก็ต้องเกิดขึ้นได้อีก ระยะห่างพอสมควรบอกไม่ได้เลยว่าอีกกี่ปี ส่วนแถวสุมาตราที่เกิดแผ่นดินไหวมันเป็นแนวแผ่นดินไหวอยู่แล้ว แต่ไม่เคยเกิดระดับนี้ เมื่อเกิดขึ้นมาแล้วจะสงบไปพักใหญ่ปรับตัวลงไปเหมือนกับไอน้ำในหม้อต้มน้ำที่อัดๆ แล้วระเบิดขึ้นมา เกิดขึ้นใหม่ได้แต่ยังระบุไม่ได้ว่าเมื่อไรต้องติดตามและศึกษาต่อไป

เรื่องการพยากรณ์ล่วงหน้าของแผ่นดินไหวใต้น้ำพยากรณ์ลำบากมาก ทราบเพียงแต่ว่าแถวเกาะสุมาตราแผ่นดินไหวใต้น้ำเกิดขึ้นเป็นประจำ ทั่วโลกไม่เคยเกิดความรุนแรงเท่าครั้งนี้ที่เกิดจากความสั่งสมของแรงอัดต่างๆ และสภาพเปลือกโลกที่เคลื่อนที่อยู่เรื่อย เกิดจังหวะตรงนี้ขึ้นมา แม้ว่าแผ่นดินไหวพยากรณ์ยากแต่การเกิดคลื่นสึนามิพยากรณ์ไม่ยาก พอเกิดแผ่นดินไหวใต้น้ำขึ้นมาประเทศที่เข้าเฝ้าระวังอยู่แล้ว เช่น ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา จะรู้ทันทีเพราะเขาสามารถคำนวณได้เลยภายในครึ่งชั่วโมง ครั้งนี้เช่นกันญี่ปุ่นแจ้งข่าวไปทั่วโลกแต่ทางประเทศไทยไม่ทราบอาจจะเป็นเพราะข่าวคลาดเคลื่อนหรือติดต่อไม่ได้

ตอนนี้มีประเทศที่เฝ้าระวังที่ทำกันจริงจังแถบมหาสมุทรแปซิฟิกที่เกิดขึ้นบ่อย มีเครือข่ายศูนย์กลางอยู่ที่เกาะฮาวาย สหรัฐอเมริกามีเครื่องมือตรวจวัดแผ่นดินไหว และประเทศไทยเป็นสมาชิกของเครือข่ายนี้เช่นเดียวกัน แต่เราอาจจะเป็นสมาชิกที่ไม่ได้ติดตามอย่างจริงจังนัก

ผมคิดว่าขณะนี้ไทยมีความรู้แต่บุคลากรยังน้อย เครื่องมือไม่พอ และการที่เราเข้าไปเป็นส่วนร่วมเครือข่ายเฝ้าระวังคลื่นจากน้ำนั้น จากนี้ไปเราต้องยกระดับแล้วว่าเรื่องอันตรายจากคลื่นสึนามิจากที่ไม่คุกคามประเทศไทย มาเป็นเรื่องที่เป็นอันตรายต่อประเทศไทยต้องเฝ้าระวัง

ที่มาของแผ่นดินไหวนั้นต้องทำความเข้าใจว่า ทุกวันนี้ทวีปกำลังเคลื่อนตัวอยู่ ขณะนี้เปลือกโลกเรามีหินใหญ่ 6 แผ่น ที่รองรับทวีปและมหาสมุทร มีทั้งเบียดกันชนกันแยกออกจากกันและแนวแผ่นหินใหญ่นี้แหละเป็นแนวแผ่นดินไหวทั่วโลกและแนวภูเขาไฟระเบิดด้วย ตรงที่ชนกันเลยแถวเนปาล ที่ชนกันแล้วบีบขึ้นมาสูงเป็นภูเขาหิมาลัย ที่มหาสมุทรแปซิฟิกแอตแลนติกมันแยกจากกันแล้วเกิดขึ้นมาเป็นแนวภูเขาใต้น้ำใหญ่มากจึงเกิดแผ่นดินไหวใต้น้ำบ่อยครั้ง ซึ่งเปลือกโลกนี้จะเคลื่อนไหวไปเรื่อยๆ หินเปลือกโลกทั้ง 6 แผ่น เลื่อนไหลอยู่ที่ชั้นสองของเปลือกดินแข็ง โลกก็เลื่อนไปมาอยู่บนนี้ ทุกอย่างเคลื่อนที่ไปเรื่อยไม่มีอะไรหยุดนิ่ง

เมื่อร้อยล้านปีมาแล้วโลกทั้งโลกมีทวีปเดียวจากนั้นแยกออกมาเป็นสองทวีปใหญ่สุดท้ายกลายเป็นหลายทวีป อนาคตมันก็จะกลับไปเป็นทวีปเดียวอีกประมาณ 50-100 ล้านปี จะทำให้หลายประเทศเปลี่ยนตำแหน่งที่ตั้ง อย่างรัฐอลาสก้าเมื่อก่อนอยู่แถวเส้นศูนย์สูตรจึงมีน้ำมันเมื่อมีการเคลื่อนไหวของเปลือกโลกทำให้รัฐอลาสก้าเลื่อนไปอยู่ทางเหนือแต่ก็ยังมีน้ำมันอยู่และต่อไปสหรัฐอเมริกาจะแยกกันออกมาเป็นสองทวีปแยกกันเลย

ต่อไปจะเหลือเพียงทวีปใหญ่ทวีปเดียว ประเทศไทยเป็นประเทศที่โชคดีในระยะ 50 ล้านปี ในอดีตอยู่ห่างจากตำแหน่งปัจจุบันไม่เท่าไรไม่เรียกว่าย้ายแต่ของไทยยังอยู่แถวๆ นี้ เนื่องจากตั้งอยู่บนแผ่นหินที่มั่นคงมากเรียกว่าแผ่นยูเรเซียจะขยับไม่มาก อีก 50 ล้านปี ประเทศไทยจะขยับไปอีกแต่ไม่มากเป็นตำแหน่งที่ค่อนข้างมั่นคง

ประเทศพม่าอยู่ในแนวแผ่นดินไหวเกิดขึ้นบ่อย ประเทศไทยจะได้รับผลกระทบในส่วนของตึกสูงบ้างเล็กน้อยแต่ไม่มาก แต่แนวแผ่นดินไหวที่พม่าเป็นรอยแยกที่จะกว้างขึ้นเรื่อยๆ เนื่องจากพม่าอยู่แถบขอบของแผ่นยูเรเซียที่ค่อนข้างใหญ่คลุมทั้งส่วนยุโรปและประเทศไทยด้วยพม่าอยู่ขอบๆ ประเทศไทยอยู่ห่างไกลจากขอบของแผ่นหินที่รองรับทวีป หรือห่างไกลจากแนวแผ่นดินไหวตัวจริง แนวโน้มในอนาคตเรื่องแนวแยกที่เป็นต้นเหตุแผ่นดินไหวจะใหญ่ขึ้นเป็นไปได้ว่าประเทศไทยอาจจะได้รับผลกระทบมากขึ้นรู้สึกบ่อยขึ้นหมือนกับครั้งแรกที่เกิดคลื่นสึนามิ

กรณีแผ่นดินไหวใต้น้ำบอกได้เลยว่าเป็นฝีมือธรรมชาติเอง แต่มนุษย์มีส่วนทำให้ความรุนแรงเพิ่มมากขึ้นโดยการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม การทำลายต้นไม้ การทำลายเกาะแก่งเพื่อเอาหิน ก็ไปเพิ่มความรุนแรงมาก แต่สาเหตุจริงๆ คือธรรมชาติล้วนๆ แผ่นดินไหวที่เกาะสุมาตรา 9 ริกเตอร์ มีอำนาจพอกับระเบิดที่ถล่มเมืองฮิโรชิมา ประเทศญี่ปุ่น 1 ล้านลูก สึนามิมีความเร็วได้ 800-900 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ครั้งนี้มีความเร็ว 400 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ถือว่ามาถึงประเทศไทยช้า

ข้อมูลจาก

หนังสือพิมพ์มติชน