วาลิการาม - วิกุพพนฤทธิ์, วิกุพพนาอิทธิ
วาลิการาม
ชื่อวัดหนึ่งในเมืองเวสาลีแคว้นวัชชีเป็นที่ประชุมทำสังคายนาครั้งที่ ๒ ชำระวัตถุ
๑๐ ประการที่เป็นเสี้ยน
หนามพระธรรมวินัย
วาสนา อาการกายวาจา
ที่เป็นลักษณะพิเศษของบุคคล ซึ่งเกิดจากกิเลสบางอย่าง และได้สั่งสมอบรมมาเป็นเวลานาน
จนเคยชินติดเป็นพื้นประจำตัว แม้จะละกิเลสนั้นได้แล้ว แต่ก็อาจจะละอาการกายวาจาที่เคยชินไม่ได้
เช่น คำพูดติด
ปาก อาการเดินที่เร็วหรือเดินต้วมเตี้ยม เป็นต้น ท่านขยายความว่า วาสนา ที่เป็นกุศล
ก็มี เป็นอกุศล ก็มี เป็นอัพยาก
ฤต คือ เป็นกลาง ๆ ไม่ดีไม่ชั่ว ก็มี ที่เป็นกุศลกับอัพยากฤตนั้น ไม่ต้องละ
แต่ที่เป็นอกุศลซึ่งควรจะละนั้น แบ่งเป็น ๒
ส่วน คือ ส่วนที่จะเป็นเหตุให้เข้าถึงอบายกับส่วนที่เป็นเหตุให้เกิดอาการแสดงออกทางกายวาจาแปลก
ๆ ต่าง ๆ ส่วน
แรก พระอรหันต์ทุกองค์ละได้ แต่ส่วนหลัง พระพุทธเจ้าเท่านั้นละได้ พระอรหันต์อื่นละไม่ได้
จึงมีคำกล่าวว่าพระ
พุทธเจ้าเท่านั้นละกิเลสทั้งหมดได้พร้อมทั้งวาสนา; ในภาษาไทย คำว่าวาสนา มีความหมายเพี้ยนไป
กลายเป็นอำนาจ
บุญเก่า หรือกุศลที่ทำให้ได้รับลาภยศ
วาสภคามิกะ ชื่อพระเถระองค์หนึ่งในการกสงฆ์
ผู้ทำสังคายนาครั้งที่ ๒
วิกขัมภนวิมุตติ
พ้นด้วยข่มหรือสะกดไว้ ได้แก่ความพ้นจากกิเลสและอกุศลธรรมได้ด้วยกำลังฌาน
อาจสะกดไว้ได้
นานกว่าตทังควิมุตติ แต่เมื่อฌานเสื่อมแล้ว กิเลสอาจเกิดขึ้นอีก จัดเป็นโลกิยวิมุตติ
(ข้อ ๒ ในวิมุตติ ๕; ในบาลีเป็น
ข้อ ๑ ถึงชั้นอรรถกถา จึงกลายมาเป็นข้อ ๒)
วิกติกา เครื่องลาดที่เป็นรูปสัตว์ร้าย
เช่นราชสีห์ เสือ เป็นต้น
วิกัป, วิกัปป์
ทำให้เป็นของสองเจ้าของคือ ขอให้ภิกษุสามเณรอื่นร่วมเป็นเจ้าของบาตรหรือจีวรนั้นๆ
ด้วย ทำให้ไม่
ต้องอาบัติเพราะเก็บอดิเรกบาตรหรืออติเรกจีวรไว้เกินกำหนด เช่นวิกัปจีวรผืนหนึ่งต่อหน้าในหัตถบาสว่า
อิมํ จีวรํ
ตุยฺหํ วิกปฺเปมิ ข้าพเจ้าวิกัปจีวรผืนนี้แก่ท่าน
วิกัปปิตจีวร จีวรที่วิกัปป์ไว้,
จีวรที่ทำให้เป็นของ ๒ เจ้าของ
วิการ 1.
พิการ, ความแปรผัน, ความผิดแปลก, ผิดปรกติ 2. ทำต่างๆ, ขยับเขยื้อน
เช่น กวักมือ ดีดนิ้ว เป็นต้น
วิกาล ผิดเวลา,
ในวิกาลโภชนสิกขาบท (ห้ามฉันอาหารในเวลาวิกาล) หมายถึงตั้งแต่เที่ยงแล้วไปจนถึงก่อนอรุณวัน
ใหม่; ส่วนในอันธการวรรค สิกขาบทที่ ๗ ในภิกษุนีวิภังค์ (ห้ามภิกษุณีเข้าสู่ตระกูลในเวลาวิกาล
เอาที่นอนปูลาดนั่ง
นอนทับโดยไม่บอกกล่าวขออนุญาตเจ้าบ้าน) หมายถึงตั้งแต่พระอาทิตย์ตกจนถึงก่อนอรุณวันใหม่;
ในสิงคาลกสูตร
ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค สุตตันต ปิฎก กล่าวถึงการเที่ยวซอกแซกในเวลาวิกาลว่าเป็นอบายมุขนั้น
ก็หมายถึงเวลาค่ำ
วิกาลโภชน์ การกินอาหารในเวลาวิกาล,
การฉันอาหารผิดเวลา ดู วิกาล
วิกุพพนฤทธิ์, วิกุพพนาอิทธิ
ฤทธิ์คือการแผลง, ฤทธิ์บิดผัน, ฤทธิ์ผันแผลงคือ เปลี่ยนจากรูปร่างปกติ แปลงเป็นเด็ก
เป็นครุฑ เป็นเทวดา เป็นเสือ เป็นงู เป็นต้น (ต้องห้ามทางพระวินัย)